«Ύστερα από 200 και πλέον χρόνια η ημέρα της εθνικής μας παλιγγενεσίας ανατέλλει. Κι όμως με κομμένη την ανάσα η οικουμένη ολόκληρη είναι και πάλι σε καταβύθιση στα έγκατα της βαρβαρότητας. Η ελευθερία και πάλι στο στόχαστρο. Όπως και τότε. Ξανά στο ριγκ η δύναμη με την αδυναμία, ο ολοκληρωτισμός με τη δημοκρατία, η ειρήνη με τη βαρβαρότητα.
Όπως και τότε:
Δεν ωφελεί να περιοριστούμε στην αγιογράφηση ενός επιλεγμένου παρελθόντος. Το βαρύ και ευκλεές φορτίο της ιστορίας είναι ταυτόχρονα και κορυφαία ώρα π α ι δ ε ί α ς. Ώρα παιδείας που δεν εξαγγέλλεται από κάποια έδρα. Αλλά που προκύπτει από μια ύψιστη μορφή πράξης και θυσίας, και το σημαντικότερο, που σηματοδοτεί έναν κώδικα αξιών διαχρονικής διάρκειας.
Με την επίγνωση της Ιστορίας το άτομο αισθάνεται ότι ανήκει σε μια κοινότητα με μεγάλο ιστορικό βάθος. Ότι έχει ένα κοινό παρελθόν, ένα κοινό παρόν, και εν δυνάμει και ένα κοινό μέλλον. Μόνο έτσι δραπετεύει από την ανασφάλεια της μοναξιάς του, από τον ασφυκτικά περιορισμένο ιδιωτικό του χώρο και ενσωματώνεται σε μια ευρύτερη κοινότητα αυτόνομη που μοιράζεται μαζί της τον ίδιο αξιακό κώδικα που κληρονόμησε από τους προγόνους.
Τι περιεκτικά και βραχύλογα έγινε τότε: Η αδυναμία αντιπαρατάχτηκε στη δύναμη. Η ελευθερία στην υποτέλεια. Η δικαιοσύνη στην αδικία. Ιδού οι αξιακοί κώδικες που έγραψαν το έπος του 21. Και εκεί που το απίθανο ήταν απολύτως βέβαιο, συνέβη το αντίθετο: Ο κομπασμός των δήθεν αήττητων σαρώνεται από τη χλεύη των αδυνάτων. Το ανίσχυρο δίκαιο κατίσχυσε του πανίσχυρου άδικου. Ο Δαβίδ επικράτησε του Γολιάθ.
Το παρόν κάθε λαού, όπως άλλωστε και το μέλλον του, δεν είναι παρθενογέννητο: επωάζεται ως τάση μέσα στο παρελθόν το πρόσφατο, αλλά και στο απώτερο. Και η επικράτεια της βαρβαρότητας αργά ή γρηγορότερα λυγίζει στην αδάμαστη δίψα για ελευθερία.
Η ιστορία, είπαμε, είναι και κορυφαία ώρα παιδείας. Και άρα τα γεγονότα δεν ωφελεί να τα μαθαίνουμε ως ιστορίες ενός δήθεν ξεπερασμένου άλλοτε. Πολύ περισσότερο ως αναγκαίες γνώσεις – εργαλεία για κάποιες εξετάσεις, για κάποιες εμφανίσεις. Μόνον αν τα μελετούμε σε βάθος και όσο γίνεται στην αυθεντική τους ταυτότητα, κι ακόμη σαν να είναι σημερινά δικά μας που οφείλουμε να πάρουμε θέση. Μόνο τότε η ιστορία έμπρακτα αναδεικνύεται σε κορυφαία ώρα παιδείας. Που σημαίνει, διδάσκει, διευθετεί σωτήρια το παρόν, αλλά προστατεύει και το μέλλον.
Και αυτό είναι περισσότερο αναγκαίο σήμερα που ξαφνικά και αναπάντεχα βρεθήκαμε και πάλι μπροστά σ΄έναν νέο Αρμαγεδδώνα. Σ΄ έναν δρόμο σχεδόν αδιέξοδο, που απειλεί την οικουμένη πλέον και που, αν θέλουμε να τον ανοίξουμε, μόνον περπατώντας ανάλογα, ίσως μπορέσουμε.
Το αποκρουστικό και αποτρόπαιο πρόσωπο του πολέμου ξανά στην καρδιά της Ευρώπης. Οι διαφορές ξανά φεύγουν από την τράπεζα των διαπραγματεύσεων και μετακομίζουν στην κλαγγή των όπλων. Και μάλιστα των πλέον υπερσύγχρονων. Που σκοτώνουν αδιακρίτως μαχητές, αλλά και γέροντες, γυναίκες, παιδιά, ακόμη και μωρά με την πιπίλα στο στόμα. Και που η δίνη ενός αυτοκρατορικού και μεγαλομανούς στροβίλου ερημώνει ξανά τους δρόμους της ελπίδας και εγκλωβίζει στη θανατηφόρα χοάνη της κάθε ίχνος πολιτισμού. Και βλέπουμε έκπληκτοι και έντρομοι πόσο εύκολα ο υ π ε ρ ά ν θ ρ ω π ο ς γίνεται και ισοδύναμα α π ά ν θ ρ ω π ο ς .
Η μελέτη σε βάθος του έπους του 21 έχει ακόμη πολλά να μας διδάξει».
Ιωάννινα: Μήνυμα Ελισάφ για την Εθνική Επέτειο
